Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, από την Παρασκευή 1η Οκτώβρη, η Μάνια Παπαδημητρίου και δύο νέες ταλαντούχες ηθοποιοί, ανεβάζουν για δεύτερη χρονιά την παράσταση «Το όνομά μου είναι Rachel Corrie». Μια θεατρική διαμαρτυρία ενάντια στη λήθη της ιστορίας αλλά και στην ιστορία την ίδια.
Συνέντευξη στην Τζένη Τσιροπούλου
-Ποια είναι η Rachel Corrie, ιδωμένη μέσα από τη δική σας ματιά, μετά από δύο χρόνια που σκηνοθετείτε πάνω στα γραπτά της; Έχετε παρομοιάσει τη Rachel Corrie ως μια σύγχρονη Άννα Φρανκ.
Θα ήθελα, αρχικά, να θυμηθούμε την ιστορία για μία ακόμη φορά. Το 2003 η Rachel Corrie, μία Αμερικανοεβραία κοπέλα 23 χρονών, σκοτώθηκε στη Λωρίδα της Γάζας, από μία ισραηλινή μπουλντόζα, που ουσιαστικά τη "σιδέρωσε", καθώς εκείνη προσπαθούσε με το σώμα της, να σταθεί, ως ασπίδα ειρήνης, μπροστά από ένα σπίτι Παλαιστινίων, που επρόκειτο να κατεδαφιστεί. Η Rachel ήταν μέλος του Διεθνούς Κινήματος Αλληλεγγύης (ISM).
Για μένα η Rachel Corrie είναι για τους Παλαιστίνιους, ότι ήταν ο Λόρδος Βύρων για το Μεσολόγγι.
Όσο για τον παραλληλισμό των δύο κοριτσιών, θεωρώ ότι η επικινδυνότητα των λόγων της Rachel είναι αντίστοιχη με αυτή της Άννας Φρανκ, την εποχή που βγήκε το ημερολόγιό της. Όταν το 1973 θυμάμαι να πρωτοδιαβάζω το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ ήταν κάτι θολό και περίεργο ακόμα, δεν ήταν κάτι που πουλούσε. Το Ισραήλ, ως κράτος, και η Αμερική δεν είχαν αρχίσει ακόμα να επενδύουν στην προβολή του Ολοκαυτώματος. Το Χόλιγουντ έπαιζε ακόμα τους κακούς Γερμανούς και τους καλούς Αμερικάνους και ήταν μετά τη "Λίστα του Σίντλερ" και το "Ολοκαύτωμα" που άρχισε να προβάλλεται. Η Rachel Corrie είναι μια ξανθιά Άννα Φρανκ και για αυτό στην παράστασή μου παίζουν δύο κοπέλες, μία ξανθιά με γαλανά μάτια και μία μελαχρινή, η οποία καθρεφτίζει αυτό που φανταζόμαστε για την Άννα Φρανκ. Αυτό που συνέβη με τους Εβραίους είναι ότι, όπως λέει ο Μπρεχτ στην "Εβραία", όταν ήταν κυνηγημένος λαός ήταν σκουρότεροι από τους Αρίους Γερμανούς, ενώ τώρα που κυνηγάει, κυνηγάει πιο σκούρους από αυτούς. Σαν μια παράξενη νομοτέλεια μοιάζει, ο κυνηγός να είναι λευκότερος από τον κυνηγημένο.
- Καταπιάνεστε σκηνοθετικά με ένα κείμενο ζωής, που δραματοποιήθηκε εκ των υστέρων, και όχι με κάτι που γράφτηκε περίτεχνα για το θεατρικό σανίδι, παρόλο που η Rachel Corrie ονειρευόταν να γίνει καλλιτέχνις. Τι σας συγκινεί σε αυτό το είδος θεάτρου - ντοκουμέντου;
Το βιβλίο προέκυψε από τη συνεργασία ενός γνωστού Άγγλου ηθοποιού, του Alan Rickman, με τη δημοσιογράφο της «Guardian» Katharine Viner. Πιστεύω στη σύμπραξη καλλιτεχνών και δημοσιογράφων, ειδικά σε τέτοιες εποχές. Μπορούνε να ζωντανεύουν κείμενα, τα οποία κάτω από άλλες συνθήκες θα έμεναν καταδικασμένα στην αφάνεια. Οι καλλιτέχνες πρέπει να βγαίνουμε από το καβούκι μας και να βλέπουμε μαρτυρίες ανθρώπων και οι δημοσιογράφοι, από τη μεριά τους, πρέπει να μας δίνουν στα χέρια μας τέτοιες μαρτυρίες, γιατί μπορούμε να τα παρουσιάζουμε με πιο γλαφυρό και ζωντανό τρόπο, ώστε να συγκινηθεί και να κινητοποιηθεί το κοινό.
Και η προηγούμενη δουλειά μου, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, ήταν το "Νικαράγουα-Περιστατικό 315", που αφορούσε πάλι στην πραγματική μαρτυρία ενός Σαντινίστα, καταγεγραμμένη από ένα δημοσιογράφο. Πιστεύω στις μαρτυρίες και στο θέατρο "ντοκουμέντο".
Επιπλέον το συγκεκριμένο έργο είναι ένα κείμενο ζωής με λογοτεχνικό ενδιαφέρον, δεδομένου ότι η κοπέλα ήθελε να γίνει συγγραφέας. Οι σκέψεις, οι συνδυασμοί, οι προοικονομίες που κάνει η πένα της, χωρίς να το ξέρει, για τη μικρή ζωή που θα ζήσει, αυτά που γράφει στα 15 της, μέχρι τα 23 που κλείνει ο κύκλος της ζωής της, επιβεβαιώνονται και είναι συγκλονιστικά. Αλλά και η μετάφραση που έχει κάνει η Νάνσυ Τρικαλίτη είναι πολύ άρτια, με το λόγο της να είναι πολύ κοντά στη γλώσσα που μιλούν σήμερα τα νέα παιδιά. Η Rachel είναι ένα παιδί σαν όλα τα άλλα, πολιτικοποιημένη, αλλά όχι με το στείρο, απαρχαιωμένο τρόπο.
-Γιατί, όπως έχετε δηλώσει, πολλοί καλλιτέχνες φοβούνται να οικειοποιηθούν το πολιτικοποιημένο θέατρο και να μιλήσουν μέσα από την τέχνη για τα κοινωνικά προβλήματα;
Γιατί η τέχνη εκποιήθηκε στο παρελθόν από τα κόμματα και οι καλλιτέχνες φοβούνται μήπως φανεί η τέχνη σαν μπροσούρα ή σαν καθοδηγημένη προπαγάνδα. Είναι όντως δυσδιάκριτα τα όρια και υπάρχει ο φόβος και ο κίνδυνος. Οι καλλιτέχνες, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να στρατευτούν κάνοντας θέατρο "ντοκουμέντο" ή ακόμα πιο αποτελεσματικός τρόπος, πιστεύω, είναι τα συλλογικά θεάματα. Δηλαδή, να υπάρξει μια συναίνεση μεταξύ νέων ανθρώπων και μεγαλύτερων, που θα προκύψει, μάλλον, μόνο από ανάγκη. Όταν η γενιά η δική μου με τη νέα γενιά συναινούν, τα αποτελέσματα είναι εκρηκτικά, γιατί οι μεν έχουν γνώση ιστορικότητας και οι δε έχουν τα εργαλεία του διαδικτύου με το μέρος τους.
Αυτό το μείγμα είναι που καθιστά την τέχνη πολύ επικίνδυνη για την κάθε εξουσία, πράγμα που η τέχνη, ακόμα τουλάχιστον, μπορεί να κάνει χωρίς να κινδυνεύει να πάει φυλακή! Μια συναυλία, ένα βιβλίο, μια παράσταση μπορεί να κινητοποιήσει τους θεατές με έναν τρόπο που μένει ανεξίτηλος και κανένας λόγος πολιτικού
δεν μπορεί να το κάνει. Αυτός είναι και ο λόγος που οι ολοκληρωτικές κυβερνήσεις αφόριζαν και εξόριζαν πάντα την εξπρεσιονιστική τέχνη.
-Στη Νέα Υόρκη η παράσταση ακυρώθηκε από το φόβο πολιτικών αντιποίνων, με αποτέλεσμα ένα κύμα Εβραίων λογοτεχνών να ξεσηκωθεί, μεταξύ των οποίων και ο Χάρολντ Πίντερ, υποστηρίζοντας την παραγωγή του έργου και τη φωνή του θεάτρου ενάντια στην αδικία. Στην Ελλάδα υφίσταται η τέχνη κάποιου είδους λογοκρισία; Το συγκεκριμένο έργο ήταν δύσκολο για εσάς να το φτάσετε μέχρι τη θεατρική σκηνή;
Δεν μπορείς πια να φιμώσεις αυτό το έργο. Η Rachel έχει γίνει ηρωίδα. Η πλατεία απέναντι από την πρεσβεία του Ισραήλ έχει ονομαστεί πλατεία Rachel Corrie. Προσπαθούσαμε, όμως, από το 2006 να εκδώσουμε το βιβλίο και πάντα μας έβαζαν εμπόδια. Δε μας έδιναν τα δικαιώματα είτε λέγοντάς μας ότι "the situation is very sensitive", είτε μας ζητούσαν πάρα πολλά λεφτά για ένα βιβλίο 30 σελίδων. Τελικά τα καταφέραμε. Ίσως γιατί η κατάσταση στην Παλαιστίνη έχει χειροτερέψει πλέον τόσο πολύ, που το βιβλίο φαντάζει ρομαντικό...
Πάρα πολλοί φίλοι βοήθησαν για την παράσταση, χωρίς τους οποίους δε θα ήταν εφικτή η πραγματοποίησή της. Η μετάφραση έγινε αφιλοκερδώς, οι πρόβες ξεκίνησαν πολύ καιρό πριν μαθευτεί ότι θα γίνει το έργο, αλλά και πώς αλλιώς θα μπορούσαν να γίνουν τα πράγματα; Έψαξα πολύ για να βρω την ηθοποιό που θα ενσάρκωνε τη Rachel και η επιλογή μου αμφισβητήθηκε αρκετά. Αποφάσισα να μην παίξω εγώ το ρόλο, ενώ μου ζητήθηκε αρκετές φορές, γιατί δεν είμαι κοντά στην ηλικία της κοπέλας. Το νιώθω σαν μοίρα μου να αποδεικνύω στην καθεστηκυία παραγωγή ότι μπορούν να υπάρξουν εκπλήξεις στην τέχνη, όπως τα δύο κορίτσια που παίζουν στην παράσταση, οι οποίες υπήρξαν μαθήτριες μου στη σχολή "Αρχή".
-Έχετε παραλληλίσει τη Rachel με τα παιδιά του Δεκέμβρη. Η δολοφονία της νεαρής Rachel και η δολοφονία του Αλέξανδρου χαρακτηρίστηκαν ως "ατυχήματα", πυροδοτώντας και οι δύο μεγάλες κινητοποιήσεις, ενώ οι δύο δίκες προχωρούν παράλληλα. Πιστεύετε ότι μπορούμε να μιλάμε για απόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης, σε τέτοιες περιπτώσεις, μέσα από δικαστικές αποφάσεις;
Θα σας παραπέμψω σε ένα κείμενο του Μπρεχτ από το "Τρόμος και Αθλιότητα του 3ου Ράιχ", για να το συσχετίσω και με την ιστορία των Εξαρχείων. Ένας δικαστής καλείται να αποδώσει δικαιοσύνη το 1933 στη Γερμανία. Ο δικαστής είναι Εβραίος, απ’ ό,τι φαίνεται στο τέλος του έργου, και του έχουν αναθέσει να βγάλει απόφαση σε μία δίκη, με ένα θέμα που δεν έχει λύση. Πρέπει να αποφασίσει αν ο ένοχος είναι ο άνεργος ή ο κομουνιστής. Στην ουσία, όμως, θέλουν το κεφάλι του δικαστή. Εγώ θα έλεγα ότι σήμερα κάποιος πρέπει να αποφασίσει αν ο ένοχος είναι ο αναρχικός ή ο μετανάστης. Και οι δύο είναι αυτό που η κοινωνία θέλει να θεωρεί απόβλητα. Όμως, και οι κρατικοί λειτουργοί ίσως να βρίσκονται εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε δυνάμεις, υπό το πλέγμα συνθηκών, αλληλοκαλυπτόμενων νόμων, και να μην είναι τελικά αυτοί οι φταίχτες των σκανδάλων που γίνονται. Εγώ προσωπικά δεν μπορώ να μιλήσω για την ευθύνη του ατόμου σε ένα τόσο αραχνοειδές τοπίο, όπου η ευθύνη πολλαπλασιάζεται αλλά δε φταίει το κάθε άτομο ξεχωριστά. Υπάρχουν, όμως, καμιά φορά μέσα σ' αυτές τις διαδικασίες και φωτεινές προσωπικότητες, που είτε με τη δύναμη του χαρακτήρα τους κινούν τα νήματα προς μια μη αναμενόμενη κατεύθυνση είτε με τη δύναμη τους να παραιτηθούν, εκθέτουν τελικά ένα σύστημα, που κατά τα άλλα θα φαινόταν πολύ συμπαγές και καλά οργανωμένο. Αυτές οι περιπτώσεις ανθρώπων με ενδιαφέρουν.
-Η Rachel Corrie ξεκινάει να γράφει τα κείμενά της, ζώντας στην Αμερική, και συνεχίζει να καταγράφει τις σκέψεις της από τη Λωρίδα της Γάζας πλέον. Πόσο διαφοροποιείται η οπτική της, ταξιδεύοντας από τη μία πλευρά του Ατλαντικού στη Μεσόγειο;
Είναι πραγματικά συγκλονιστικό και δεν μπορώ να το περιγράψω, γιατί ό,τι και να πω φαντάζει λίγο. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτοί οι δύο κόσμοι, Αμερικής και Παλαιστίνης, δεν μπορούν να συναντηθούν. Φαίνεται σχεδόν μοιραίο, το πέρασμα από τον ένα στον άλλο κόσμο, να οδηγεί στο θάνατο. Πιστεύω πραγματικά πως αξίζει κανείς να αφιερώσει τη ζωή του για να το σταματήσει αυτό, όπως λέει και η Rachel. Είναι ένας πολύ ισχυρός στόχος. Δεν μπορεί ένα ταξίδι να είναι τόσο επικίνδυνο. Δεν μπορεί να θεωρεί κάποιος ότι δεν υπάρχει άλλη λύση πέραν του πολέμου. Αυτό που είναι ξεκάθαρο από τα e-mail της Rachel είναι το πόσο παραπληροφορημένοι είμαστε πάνω στο θέμα της Παλαιστίνης. Για μένα είναι ένα είδος καθήκοντος να γίνει αυτό το έργο, ώστε αυτές οι ιστορίες να φτάνουν στον κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου